Planina u srcu Šumadije krije tajne stare 8 milenijuma

Danas varošica Rudnik ima oko 1.300 stanovnika, rudnik je privatizovan i dobro radi, ali čak i mnogi Šumadinci ne znaju gde je. Izložba "Rudarenje na Rudniku kroz praistoriju, antiku i srednji vek" u Domu kulture "Vojislav Ilić" otkriva deo priče. Momčilo Paunović, upravnik Doma, kaže da se ovde od rude živelo od praistorije.

Replike ručnih batova iz praistorije, Foto: Marija Raca- Istraživanja ukazuju na to da su okna u kojima je vađena ruda bila toliko mala da se pretpostavlja s velikom verovatnoćom da su to radili ljudi niskog rasta, nekada zvani "patuljcima". Tvrde stene su razbijali rudarskim batovima, a na izložbi možete da vidite nekoliko replika tih batova. Vatra je ložena pored stene, da se zagreje, a onda je batovima obijan traženi metal, pa u kožnim torbama izvlačen na površinu i dalje prerađivan- kaže Paunović objašnjavajući da u rudniku najviše ima olova, cinka i bakarne rude, a u znatnim količinama i srebra.

Izložba o rudarenju na Rudniku posvećena je desetogodišnjici arheoloških istraživanja u varoši i okolini.

Antički period na Rudniku je u znaku ostataka antičkog hrama otkrivenog još 1865. godine. Tada je pronađena takozvana Septimijeva ploča, postavljena između 193. i 195. godine iznad ulaza u hram posvećen Majci Zemlji, zaštitnici rudnika i rudara. Natpis na ploči govori o tome da je imperator Cezar Lucije Septimije Sever Pertinaks Avgust obnovio porušeni hram.

- Ova tabla mlađa je samo 100 godina od Trajanove table na Đerdapu. Imamo dokaze antičkih lampi koje su korišćene prilikom vađenja rude, antičkog novca, dokaz o prisutnosti Rimljana pošto je rudnik pripadao pokrajini Gornjoj Meziji- pojašnjava Paunović.

Srednji vek na Rudniku je u znaku Đurđa Brankovića, za koga se veruje da je bio jedan od najbogatijih srpskih vladara. Rukovodio je rudničkim rudnicima, a i danas postoji priča da negde u blizini leži njegovo zakopano blago.

Od sredine 13. veka, nakon dolaska nemačkih rudara Sasa, proizvodnja doživljava ubrzani razvoj. Od tada pa do propasti srpske srednjovekovne države, savremenici beleže da je bogatstvo Srbije bilo dobro poznato i naširoko čuveno. Zajednički imenitelj vesti iz ovog dela Evrope je i sticanje bogatstva u srebru i zlatu, kao i velikih prihoda koji su srpski vladari imali od rudarstva.

Rudnik je postao jedna od najpoznatijih rudarskih i trgovačkih središta srpske države, a pun procvat doživeo je tokom 14. i prve polovine 15. veka. Ovde je postojala kovnica novca koja je najduže funkcionisala tokom srednjeg veka. Počela je da radi dok je ova oblast bila u sastavu države kralja Dragutina. Dinar kralja Dragutina, kovan na Rudniku, je prvi srpski dinar sa ćiriličnim natpisom. U Rudniku je kovao svoj novac i kralj Vladislav drugi, a posle Stefana Dečanskog i Dušana, kovnica je izrađivala novac župana Nikole Altomanovića, kneza Lazara, despota Stefana.

Autori izložbe su Ana Cicović, viši kustos Muzeja rudničko-takovskog kraja, dr Dragana Antonović iz Arheološkog instituta i dr Dejan Radičević sa Filozofskog fakulteta u Beogradu. Ana Cicović kaže da je prikupljen veliki broj pokretnih arheoloških nalaza. Neki od tih predmeta su vrlo značajni za nacionalnu baštinu.

- Jedan od njih je tipar, pečatnjak Kneza Lazara pronađen 2015. godine. Najverovatnije je bio namenjen za otiskivanje pečata kojim je knežev službenik overavao dokumente. U zemlju je dospeo najverovatnije nakon Kosovskog boja. Prošle godine na istom lokalitetu smo pronašli i komplet bronzanih tegova za precizno merenje plemenitih metala. Korišćeni su od 13. do 19. veka i dokazuju da je Rudnik bio važan rudarski i trgovački centar - pojašnjava arheolog.

U Domu kulture na Rudniku predstavljeni su rezultati istraživanja na lokalitetu Prljuša, koji je svrstan u red najvećih starih rudnika u jugoistočnoj Evropi.

(Telegraf, Marija Raca)