Manastir Lipar

Sadašnja manastirska crkva Svetog velikomučenika Georgija podignuta je 1936. godine na temeljima starijeg hrama. Osvećena je iste godine od vikarnog Episkopa sremskog Save (Trlajića), potonjeg gornjokarlovačkog – sveštenomučenika Srpske pravoslavne crkve, postradalog u Drugom svetskom ratu. U vreme podizanja Svetogergijevskog hrama u Donjoj Sabanti, koja je od 1910. godine imala parohijsku crkvu Preobraženja Gospodnjeg, sveštenik je bio Dobrivoje Branković.

Na mestu današnje crkve, po predanju, postojao je manastir još u XVI veku koji su Turci opljačkali i porušili. Tradicija pamti i grob monaha, verovatno sinaita, i isceljenje vernih nad njim. Šematizam Srpske pravoslavne crkve u kraljevini Srbiji iz 1895. godine (priredio Mitropolit Mihailo) beleži da u Donjoj Sabanti postoji crkva Svetog velikomučenika Georgija, sagrađena 1849. godine „od slabog materijala“. Parohiju od 249 domova i 1500 stanovnika, te 1895. godine, činila su sela Donja Sabanta, Gornja Sabanta i Velika Sugubina. Sveštenik je bio Gvozden Ilić koji je početkom XX veka podizao i Preobražensku crkvu u Donjoj Sabanti.

Milan Đ. Milićević u Kneževini Srbiji beleži da Donja Sabanta pripada Jagodinskom okrugu i Levačkom srezu, da prema državnom popisu iz 1872. godine ima 128 poreskih glava i da je selo dobilo školu 1865. godine. Kada je reč o školstvu u Donjoj Sabanti, ostalo je sećanje da su viđeniji domaćini još u Karađorđevo vreme u selo dovodili „lutajuće učitelje“, odnosno da su imali neku vrstu privatnih škola.

Do 2003. godine crkva Svetog velikomučenika Gergija na Liparu imala je status filijalne u Donjosabanačkoj parohiji i u njoj se služilo jednom mesečno. Te godine Episkop šumadijski Jovan na Liparu vaspostavlja Svetogeorgijevski manastir u kojem iguman postaje shiarhimandrit Sava (Avramović). Počinju svakodnevno da se služe Svete Liturgije i druga bogosluženja po tipiku Svete Gore, gde je arhimandrit Sava, u isposnici Svetog Save, primio veliku shimu. Nedeljom i praznikom u manastir na Liparu dolazi veliki broj mladih Kragujevčana koji učestvuju u svetoj Liturgiji.

Iz Liturgijske zajednice ovog manastira izraslo je Pravoslavno bratstvo Svetog velikomučenika Georgija koje aktivno učestvuje u obnovi i sređivanju manastira i organizuje poklonička putovanja. Članovima bratstva na raspolaganju je bogata biblioteka u kojoj dominiraju knjige svetootačke literature.

Hram, malih dimenzija ali skladno izveden, građen je po ugledu na moravske crkve, sa nizom arhitektonskih ukrasnih elemenata. Pravougaone je osnove sa polukružnim konhama i oltarskom apsidom. Zasveden je poluobličastim svodom i pokriven biber crepom. Crkva na Liparu obnovljena je 1997. godine i tada je ispred nje podignuta česma sa natpisom o priložnicima koji su pomogli obnovu hrama i podizanje česme.

Novi konak, priprata crkve i zvonik osvećeni su 20. oktobra 2007. godine. Manastirska crkva i kapela u konaku počeli su da se živopišu. Freskopis izvode majstori Umetničke radionice Svetog kralja Milutina iz Kragujevca.